Kalai Manram ("Vereniging voor de Kunsten”) is de stichting die vanuit Nederland financiële en praktische ondersteuning biedt aan de Kattaikkuttu Sangam in Tamil Nadu, Zuid-India.
De Kattaikkuttu Sangam is een platform van en voor professionele Kattaikkuttu spelers. Van 2002 tot maart 2020 heeft de Sangam een project gehad: de Kattaikkuttu Gurukulam, waar in 18 jaar meer dan 750 leerlingen uit de omgeving een holistische opleiding van artistieke training, algemeen onderwijs en allround verzorging hebben gekregen. De Kattaikkuttu Sangam is na het sluiten van de Gurukulam en de Corona-epidemie in transformatie naar een kleinere organisatie met als focus het versterken van de positie van de Kattaikkuttu acteurs en emancipatie.
Kalai Manram vormt de brug tussen de Kattaikkuttu Sangam en Kattaikkuttu vrienden en geïnteresseerden en adviseert en ondersteunt de Sangam in beleid en praktische zaken: organisatie, financiën, fondsenwerving, en bemiddeling en voorlichting aan stagiaires en vrijwilligers.
-verslag door Maaike Riemersma (oud-voorzitter van Kalai Manram)-
Op 4 januari 2025 werd ter afsluiting van het tien weken durende Kattaikkuttu-festival het eeuwenoude epos de Mahabharata opgevoerd door 53 spelers van de Kattaikkuttu Sangam. Het moet geen sinecure geweest zijn om dit omvangrijke filosofische en spirituele verhaal terug te brengen naar één fullnight performance. Ter vergelijking: de originele Mahabharata is vier keer zo lang als de bijbel. Dit epos is nog steeds de culturele en spirituele hoeksteen voor een groot deel van de Indiase samenleving. Soms wordt het epos opgevoerd in 10 achtereenvolgende nachtenlang durende voorstellingen.
Regisseur Rajagopal heeft het aangedurfd het verhaal compact te maken en het resultaat mag er zijn. Samen met zijn vrouw Hanne de Bruin die naast de programmering van het festival en de pr en fondsenwerving, ook verantwoordelijk was voor de kleurrijke kostuums wisten ze het publiek een nachtlang te boeien met een voorstelling waarin de thema’s nog steeds actueel zijn. De vier levensdoelen: kama (begeerte), artha (rijkdom), dharma (spirituele doel) en moksha (bevrijding). Dit laatste doel is het hoogtepunt en dat bleek ook tijdens deze voorstelling.
Voor mij als westerling is het niet allemaal even goed te volgen temeer omdat de voorstelling vol zit met paradoxen en zijpaden, maar dat maakt het ook gelaagd en diepgaand. Het nodigt uit tot een nagesprek met de acteurs. Dat geeft betekenis aan scenes die mij raakten.
Eén scene licht ik eruit: de disrobing of Draupadi. De vrouw van vijf broers die verdobbeld wordt en waarbij de schaamte voelbaar wordt als zij zich moet uitkleden. Het raakt me en is pijnlijk om naar te kijken; deze vorm van oorlogsgeweld en misbruik van de vrouw.
Het raakt niet alleen mij, achter mij raakt een vrouw in trance. Ze schreeuwt en weet precies de tekst van Draupadi. Heeft ze zelf iets vergelijkbaars meegemaakt? Of is het een spirituele extase? Draupadi wordt in Tamil Nadu vereerd als godin (in tegenstelling tot de andere staten van India). Het is een heftig moment met zowel een scene op het toneel als naast mij.
De Kattaikkuttu-speelster Bharathi die haar rol als Draupadi vertolkt vertelt me later dat dit voor haar ook een heftig moment is om te spelen, waarbij ze huilt, maar ook transformeert in het karakter-godin Draupadi. Het is het moment van de overgave en daarmee de bevrijding (moksha) die dit moment zo intrigerend maakt en daarmee een van de kernscenes van de voorstelling is.
Het is een complexe scene, want ze lijkt slachtoffer van een oorlogsmisdaad maar ze laat zich niet slachtofferen. Ze kantelt het moment door van haar kwetsbaarheid haar kracht te maken . Wat tot de prachtige vondst heeft geleid dat ze bij het ontdoen van haar sari er weer een sari is en weer een sari. Het houdt maar niet op. Het zou daarmee slapstick kunnen worden, maar dat is het niet. Daarvoor is het moment te serieus. Filosofisch lijkt het te gaan over oorlogsethiek; ook in de oorlog zijn er regels en dit was zo’n moment waarbij alle moraal was opgelost, maar door de vrouwelijk kracht van Draupadi werden de regels hersteld.
Als tegenspeler of antiheld is het niet gemakkelijk om deze rol te spelen want deze moet haar in haar kracht zetten. Maar hij worstelt ook met de eigen trots, vertelt Gobinath, die deze rol een andere keer vertolkte.
De voorstelling is bijna filmisch gemonteerd en is vol kleur, actie zang en dans. Met soms een onderbreking van de clown als er weer geld gedoneerd wordt na een mooie scene. Het is teveel om alles en iedereen in dit artikel tot zijn recht te laten komen maar de voorstelling stond in al haar facetten. Opmerkelijk vond ik het effect en de dynamiek die ontstaat omdat de vrouwen hierin de vrouwenrollen spelen. Voorheen werden deze rollen door mannen gespeeld. Dit geeft veel meer schoonheid en gelaagdheid. Er waren ook een aantal vrouwen die een mannenrol speelden. Zo werd Abhimanyu gespeeld door Tamilarasi die een prachtige gevechtschoreografie neerzette met strakke bewegingen, een goede timing en naar het leek een geheel eigen interpretatie van deze dans.
Om half 8 was de strijd gestreden. Er waren veel doden gevallen; er rolde op het laatst nog een kop van de zoon van Arjuna. Ik vroeg me echt af of dat nou nodig was. Krishna leek me daarbij een lichtelijk manipulerende rol te hebben. Dus was het uiteindelijk ook een oorlog die vooral ook over macht en angst gaat. Maar dat is misschien mijn westerse interpretatie.
